نیازسنجی و اقتباس‌نویسی، دو مشکل در دنیای ادبیات نمایشی کودک و نوجوان
منوچهر اکبرلو نمایشنامه‌نویس و مدرس معتقد است علاقه‌مندان و فعالان حوزه‌ی نمایش‌نامه‌نویسی کودک و نوجوان نیازمند مطالعه و کسب دانش درحوزه‌ی اقتباس‌نویسی هستند.
به گزارش اداره‌کل روابط‌عمومی و اموربین‌الملل کانون، عضو هیات انتخاب پنجمین مسابقه‌ی فیلم‌نامه و نمایش‌نامه‌ی کودک و نوجوان ضمن تحلیل محتوایی آثار رسیده به بخش نمایش‌نامه‌نویسی گفت: در مرحله‌ی نخست ۳۱۶ نمایش‌نامه مورد بررسی قرار گرفت. این آثار در بخش محتوایی سمت و سوی مشخصی نداشتند و نویسندگان این آثار براساس سلیقه و تشخیص خود یا پیروی از محتواهای رایج دست به خلق اثر زده بودند؛ با این نگاه است که نمی‌توان گفت کدام مضمون یا محتوا دغدغه‌ی اصلی نویسندگان این آٍثار بوده است. اکبرلو به رویکرد رایج در نمایش‌نامه‌نویسی در ایران در حوزه‌ی نیازسنجی اشاره داشت و آن را یک آسیب خواند: این مساله در نمایش‌نامه‌نویسی و کلا ادبیات ما مشهود است و هر نویسنده بنابر علاقه‌اش و آن‌چه به آن فکر می‌کند دست به تولید محتوا می‌زند و آن را در فرمی می‌ریزد. در گام نخست، این رویکرد درست است. اما آن‌چه مد نظر است دغدغه و نیاز کودک و نوجوان به عنوان مخاطب است. باید به سوال‌ها و نیاز او پاسخ داده شود که اغلب این نکته در نمایش‌نامه‌نویسی دیده نمی‌شود. این عدم توجه به نیاز مخاطب در اغلب آثار بررسی شده در جشنواره نیز دیده می‌شد. وی ضمن بررسی کیفی آثار رسیده به این جشنواره عنوان کرد: مانند تمام جشنواره‌ها چند اثر بسیار ویژه توجه هیات انتخاب را به خود جلب کرد. تعدادی از آثار متوسط بودند و برخی از آثار حتی ویژگی‌های نمایش‌نامه را نداشت. بالطبع می‌دانیم که برخی از شرکت‌کنندگان در این جشنواره حرفه‌ای نیستند و آموزش ندیده‌اند و بنابر علایق، تمایل روحی و تجربه شخصی دست به خلق اثر می‌زنند. این کارگردان تئاتر به امر آموزش در این حوزه پرداخت: به عنوان مثال در امر آموزش می‌توان به مساله اقتباس‌نویسی در نمایش‌نامه‌نویسی اشاره کرد؛ در میان این آثار و با توجه به فراخوان جشنواره آثار اقتباسی هم داشتیم که طبق سنت نمایش‌نامه‌نویسی ایرانی از متون کهن در این آثار استفاده شده بود. اما متاسفانه آسیب‌های امر اقتباس در اکثر این آثار به چشم می‌خورد. بسیاری فکر می‌کنند که صرفا باید افسانه را به صورت نمایش‌نامه بنویسند اما فراموش می‌کنند که اقتباس یک دانش است و مراحلی دارد. او توضیح داد که باید دانست یک افسانه، یک حکایت و یک داستان مراحل مختلفی را طی می‌کنند تا از جهان داستان وارد جهان درام شوند. باید گفت چون دانش اقتباس کم‌تر آموزش داده می‌شود، در نتیجه کم‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد، به همین دلیل در ادبیات ما اقتباس به معنای واقعی آن اتفاق نیفتاده است. اکبرلو در پاسخ به این سوال که تمرکز شرکت‌کنندگان در این جشنواره بر کدام گروه سنی از مخاطبان بوده است، گفت: آن‌گونه که رایج است چه در تولیدات صحنه‌ای، چه در آثار مکتوب در حوزه‌ی نمایش، بیشترین سهم برای گروه سنی کودک است. این‌که این آثار ارزشمند هستند یا به مسایل کودک می‌پردازد یا خیر، بحثی مفصل است. اما اراده‌ی نویسندگان این است که در حجمی زیاد برای کودکان کار کنند و در این بین خردسال و نوجوان آثار کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهند. به نظر می‌رسد نگاه سنتی به حوزه تئاتر کودک و نوجوان باعث این نگرش شده است. این نویسنده تاکید کرد که تئاتر خردسال پدیده‌ی جدیدی در ایران است، اما در بخش نوجوان سختی‌هایی برای پرداختن به موضوعات وجود دارد که به همین دلیل نویسندگان از آن دوری می‌کنند. وی در ادامه‌ی این گفت‌وگو فاصله‌ی نویسنده از مخاطب را قابل تامل دانست و گفت: نکته‌ی مهم در آثار ادبی ما این است که نویسندگان نمی‌توانند تفکیک کنند که مخاطبان در هر سن چه نیاز و چه خواسته‌ای دارند و دغدغه‌هایشان متفاوت است. این اتفاق به دو دلیل رخ می‌دهد: یکی عدم ارتباط با مخاطب و دوم عدم مطالعات روان‌شناسی. لذا ما شاهد تنوع پاسخ‌گویی به سوال‌ها و دغدغه‌های کودکان و نوجوانان در آثارمان نیستیم. به عقیده‌ی اکبرلو، لازم است که در این بخش متمرکز شده و در رفع این موانع تلاش کنیم. پنجمین مسابقه‌ی فیلم‌نامه و نمایش‌نامه‌ی کودک و نوجوان به مناسبت ۵۰ سالگی فعالیت‌های سینمایی و تئاتری کانون اسفند ماه سال گذشته فراخوان خود را منتشر کرد. موضوع این مسابقه در بخش تألیفی با موضوع آزاد، در حوزه‌ی اقتباسی از آثار چاپ شده‌ی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و در بخش «قهرمانان وطن» با موضوع‌هایی چون اسطوره‌ی من/ همچون پدر، مهربان/ زندگی شهید سردار حاج قاسم سلیمانی اعلام شده بود که در مرحله‌ی نخست بخش نمایش‌نامه‌نویسی ۲۳ نمایش‌نامه برتر معرفی شد. هیات انتخاب این مرحله منوچهر اکبرلو، زهره بهروزی‌نیا، زهره بهروزی‌نیا، علیرضا آقایی و سعید زین‌العابدینی بودند.